زمینه های سیاسی و اجتماعی فروپاشی رژیم های غیردموکراتیک و گذار آنها به دموکراسی

فرایند گذار به دموکراسی در واقع از سه بخش یا مرحله ی جداگانه تشکیل می شود:

یکی فروپاشی رژیم غیردموکراتیک،دوم شکل گیری رژیم دموکراتیک،سوم تحکیم و استقرار آن.دست کم برای انجام بررسی علمی باید میان این سه مرحله جدایی گذاشت هرچند در عمل میان آن سه همپوشی هست.البته فروپاشی رژیم های غیر دموکراتیک لزوما به شکل گیری رژیم های دموکراتیک و گذار به دموکراسی نمی انجامد بلکه در واقع(بسته به مجموعه ی عوامل و نیروهای فعال و گرایش های فکری و گفتمان های مسلط)پیدایش دموکراسی تنها یکی از پیامدهای ممکن فروپاشی به شمار می آید.گذار از یک رژیم دموکراتیک به رژیم دموکراتیک دیگر(که بیشتر در فرایندهای انقلاب های سیاسی پیش می آید)فرایند طبیعی تری در سیاست است و در طی تاریخ رژیم های غیر دموکراتیک پی در پی جانشین هم شده اند.سیاست به حکم طبیعت قدرت تمایل به تفرد،تمرکز و خودکامگی و حذف و کنار گذاری دیگران دارد.در مقابل پیدایش دموکراسی فرایندی"غیر طبیعی" و خارج از روال معمولی سیاست به شمار می آید و نیازمند شکل گیری مجموعه ای از عوامل "غیر طبیعی" است.به هر حال از چشم انداز بحث حاضر،یعنی گذار به دموکراسی،فروپاشی رژیم غیر دموکراتیک به هر شکل مقدمه و لازمه آن به شمار می رود و صرفا از همین چشم انداز در این جا به بررسی زمینه های فروپاشی رژیم های غیر دموکراتیک می پردازیم.پرسش اصلی از چنین دیدگاهی این است که در چه شرایطی فروپاشی رژیم های غیر دموکراتیک با گذار به نظام نظام سیاسی اساسا دموکراتیک همراه خواهد بود.تامل در این باره نیازمند بررسی زمینه ها و عوامل فروپاشی رژیم های غیردموکراتیک است.زمینه های بحران و فروپاشی رژیم های غیر دموکراتیک را می توان بطور کلی به دو دسته ی اصلی بخش کرد:یکی زمینه ها و بحران های مربوط به دولت و ساختار قدرت دولتی و دوم زمینه ها و بحران های مربوط به جامعه و نظام اجتماعی.با توجه به چهار پایه ی اصلی قدرت دولتی یعنی1)سلطه و استیلا و اجبار،2)ایدئولوژی مشروعیت بخش،3)تامین خدمات و کارکردهای عمومی و 4)تضمین منافع طبقات مسلط یا نزدیک به قدرت دولتی،چهار بحران در سطح نظام سیاسی به عنوان زمینه های درونی فروپاشی بدست می آید که عبارتند از:1)بحران سلطه و استیلا،2)بحران مشروعیت،3)بحران کارآمدی و 4)بحران در همبستگی طبقه حاکمه.از سوی دیگر براساس مباحث مربوط به جنبش های اجتماعی و انقلابی چهار عامل را در سطح جامعه می توان به عنوان زمینه های اجتماعی فروپاشی رژیم های غیر دموکراتیک بر شمرد که عبارتند از:1)میزان چشمگیری از نارضایتی توده ای،2)سازماندهی به نارضایتی،3)ماهیت اجتماعی و رهبری جنبش مقاومت و 4)ایدئولوژی مقاومت.

 

منبع:گذار به مردم سالاری

نوشته ی :حسین بشیریه